WERKWARENHUIS / SOCIAL LABEL LAB
Gesamtkunstwerk, samen bouwen
Transformatie. Een onaffe plek die constant verandert, in beweging is…
Wekelijks werkt het eigen bouwteam aan het Werkwarenhuis. Waar mogelijk worden materialen hergebruikt of van functie verandert. Ontwerpers, vaklui en mensen met afstand tot de arbeidsmarkt (oa WeenerXL) bouwen mee. Het oude fabriekspand van De Heus transformeert tot het Werkwarenhuis waar sociale economie, ambacht, kunst & design de nieuwe pijlers voor ontwikkeling zijn. We draaien mee met de zon. Gebouw en activiteiten veranderen mee. Zo valt er steeds wat nieuws te zien en beleven. We bieden ruimte aan nieuwe ideeën en nieuwe smaken en willen een ‘speelplek’ zijn waar jong en oud zich uitleven, mee vormgeven aan een nieuwe plek/wereld.
Cultureel experiment 2015-2025
In 2013 gingen Studio Boot en C-mone met de gemeente om de tafel om een ‘no go area’ nieuw leven in te blazen. De voormalige fabriek De Heus wordt in 10 jaar tijd getransformeerd. Petra Janssen, Edwin Vollebergh (Studio Boot) en Simone Kramer (C-mone) noemden het te ontwikkelen gebied Tramkade en doopten het middengebouw op het fabrieksterrein tot Werkwarenhuis. In 2015 kregen zij de sleutel en ging de transformatie geleidelijk van start. Na 5 jaar bouwen is de ‘no go area’ omgevormd tot ‘place to be’ en verschenen in diverse (inter)nationale publicaties. Daarnaast sleepten de initiatiefnemers met dit project diverse nominaties en awards in de wacht waaronder Dutch Design Award Habitat voor het ontwerpen voor een mensgerichte aantrekkelijke leefomgeving (2019) en de nominatie voor de Erfgoedprijs met het Werkwarenhuis als ‘Monument voor de Toekomst’ (2018). Halverwege het experiment is het gelukt om het Werkwarenhuis en daarmee het industrieel erfgoedcomplex te behouden. Na het experiment van 2025 zal het Werkwarenhuis als gebouw blijven bestaan binnen de ‘Bossche Stadsdelta’, een nieuwe wijk. De duurzame waarde van tijdelijkheid is daarmee bewezen.
Maatschappelijke vernieuwing
Nieuwe functies van tijdelijk bouwen, het maken en processen in de samenleving opnieuw vormgeven vanuit design, kunst en communicatie en toepassen voor duurzame ontwikkeling, maatschappelijke vernieuwing en mensgerichte economie. Het Werkwarenhuis heeft zich ontwikkeld tot een creatieve sociale community gevestigd op een industriële locatie aan het water. Met het veelzijdige drempelloze programma van de afgelopen jaren is een nieuw klimaat toegevoegd aan de stad. We zijn trots wat we de afgelopen jaren bereikt hebben: een zelfvoorzienende culturele plek met eigen elan, sfeer en community jong van geest en inclusief. Toegepaste kunst ten dienste van de maatschappij geeft andere inzichten, andere vormen en gaat uit van de menselijke maat. De wereld is weer drastisch veranderd en wij bewegen mee.
Naast de organische gebiedsontwikkeling via cultureel experiment 2015-2025 start in 2020 de Bossche stadsdelta
De gemeente is in 2020 gestart met de Bossche Stadsdelta. Een groter gebiedsontwikkeling plan waar de Tramkade een onderdeel van is. We hebben onze ideeën, concepten toegelicht. Door ons vooronderzoek ‘van niets iets maken’ wordt nu naast het historische rijksmonument -het Molengebouw oftewel de Mengfabriek- ook het Werkwarenhuis behouden. De ruimte rond het Werkwarenhuis is aangewezen als ‘creatieve haven’ voor na 2025. Daarmee komt er meer ruimte voor creativiteit en ontwikkeling voor de toekomst bij.
Reactie op inspraak gebiedsontwikkeling Bossche Stadsdelta
Wij willen de waardecreatie verder ontwikkelen en behouden voor de stad.
Gemeentelijk commentaar:
“Ook wij waarderen de manier waarop de tijdelijke invulling van het gebouw is vormgegeven. Het aspect permanente verandering spreekt ons zeer aan en is ook een van de belangrijkste uitgangspunten voor het programma voor de Bossche Stadsdelta. Het gebied biedt ruimte aan open en flexibele concepten, waarvan het programma en de gebruikers regelmatig veranderen. Hiermee wordt als het ware voortgeborduurd op het gedachtengoed van het experiment Tramkade.
Wij zijn het met inspreker eens dat het ensemble aan gebouwen moet worden behouden. De bebouwing is op de ruimtelijke structuurkaart van het Gebiedsperspectief als industrieel erfgoed aangeduid.”
Beeld: Gemeente Den Bosch . Ruimtelijke structuurkaart als onderdeel Bosche Stadsdelta. November 2020.
——————————————————————————–
Update organische gebiedsontwikkeling via cultureel experiment (2023)
Vanuit de organische gebiedsontwikkeling die we vormgeven via cultureel experiment hebben we Waardenwiel sessies gehouden. Het Waardenwiel is ontwikkeld in het kader van het project Bloeiende Broedplaatsen vanuit lectoraat De Ondernemende Regio van Fontys Hogeschool en TU/e Urban Labs Eindhoven. Bloeiende Broedplaatsen is een landelijke samenwerking van (docent-)onderzoekers, studenten en professionals uit de creatieve industrie en het ruimtelijke domein waarbij de gezamenlijke aanpak zich richt op de essentie van het begrip ‘waarde’ vanuit zowel cultureel-maatschappelijk als financieel-economisch perspectief. Voor meer info klik hier. .
Update Ruimtelijke Structuurkaart Bossche Stadsdelta (conceptversie Haalbaarheidsonderzoek gemeente ‘s-Hertogenbosch 15 maart 2023 )
In 2020 heeft de gemeenteraad het gebiedsperspectief Bossche Stadsdelta vastgesteld. Er is toen afgesproken dat er eerst een verdiepende haalbaarheidsanalyse zou worden uitgevoerd voordat er met het ruimtelijk- functioneel kader c.q. ontwikkelplan voor de gebiedsontwikkeling kan worden gestart.
De cultuurhistorische waardestelling van de Tramkade stamt uit 2014. In die rapportage werd uitsluitend het Molengebouw als ‘hoog-monumentaal’ getypeerd. Inmiddels wordt het complex met z’n silo’s, hallen, luifels, aanbouwtjes en kranen als een samenhangend geheel gewaardeerd. Deze objecten hebben via placemaking vanuit het cultureel experiment een nieuwe functie gekregen die de verbeelding prikkelen en uitdagen tot een ander, speels gebruik. Reden voor de gemeente om, naast de waardering van de losse onderdelen, ook nog eens goed naar de ensemblewaarde en de ‘urban’ gebruikswaarde van de Tramkade te kijken. In de komende periode zal de waardestelling daarom worden geactualiseerd om meer handvatten te hebben over welke veranderingen in de architectuur en het gebruik een verrijking betekenen en welke ingrepen je beter zou kunnen laten.
Met het Werkwarenhuis en Social label Lab hebben we een mix van functies gecreëerd die in het nieuwe ontwikkelkader zijn opgenomen en vergroot in m2 voor cultuur. Hiermee bouwt de gemeente ’s-Hertogenbosch verder op de pijlers van de organische gebiedsontwikkeling via het 10 jarige culturele experiment ‘Tramkade’ dat we samen met de gemeente in 2015 hebben opgestart. We zijn trots op deze vervolgstap waarmee we samen verder bouwen aan een levendig cultureel ecosysteem voor deze stad.
Veranderingen op de ruimtelijke structuurkaart
- In de bebouwingsvlakken staan indicatieve pijlen die het gewenste netwerk van straatjes en pleintjes suggereren.
- Het bebouwingsvlak van de Citadelpoort is aan de noord- en zuidzijde vergroot. De zoekruimte toren is iets opgeschoven.
- Het bebouwingsvlak op de Tramkade is komen te vervallen. Het behoud en hergebruik van industrieel erfgoed is daar in the lead.
- De bebouwingsvlak bij het Cultuurplein is aan de noord-, oost- en westzijde vergroot. De zoekruimte toren is daar onderdeel van.
- Het vlak van het belendende blok parallel aan het spoor is verkleind ten gunste van het industrieel erfgoed op de Tramkade.
- Het deel van de Buitendijk tussen het Molengebouw en de directeurswoning van de IJzersmederij blijft vrij van bebouwing.
- Het bebouwingsvlak hoek Havendijk-Buitendijk is iets teruggelegd ten behoeve van een soepele aanlanding van de brug.
———————————————————————————————————————————————-
‘Op de Tramkade wordt al jaren flink gewerkt aan een sociale en culturele hotspot. Inmiddels maakt de ontwikkeling van de grotere gebiedsontwikkeling de Bossche Stadsdelta zijn opwachting. Een uitdaging voor iedereen die daarbij betrokken is. Dit mooie verhaal van Rinske Brand maakt sterk inzichtelijk hoe we dit DNA permanent willen verankeren in dit gebied. En dat dit meestal niet eenvoudig is!’
Mike van der Geld Wethouder Duurzame verstedelijking, financiën en cultuur at Gemeente ‘s-Hertogenbosch
Interview met Petra Janssen Michiel Bol Maarten de Wolff, Mike van der Geld en Andries Geerse